Cuốn nhật ký bỏ quên.
Cuốn sách 470 trang của bác sĩ giải phẫu tại mặt trận viết về 86 ngày tại An Lộc quả thực là tác phẩm hay nhất mà tôi đọc lần thứ hai trong năm 2011.
Giả thuyết đây là chuyện binh đoàn Mỹ bị vây tại Khe Sanh hay lính Liên hiệp Pháp bị vây tại Điện Biên Phủ thì dù kết quả ra sao, câu chuyện của một y sĩ giải phẫu duy nhất tại tiền tuyến như bác sĩ Nguyễn văn Quý cũng làm cho tác phẩm trở thành một Best Seller trên thị trường sách vở tây phương.
Bằng một giọng văn của một bác sĩ trẻ tuổi, hết sức đơn giản, viết về những chuyện thực sự đã xẩy ra trong khoảng 3 tháng trên chiến trường Bình Long, tác phẩm đã làm cho độc giả hết sức xúc động.
Bác sĩ Quý đã ghi lại dưới hình thức hồi ký những chuyện xẩy ra đầu tháng 4-1972 tại An Lộc cho đến khi rời khỏi Bình Long vào tháng 8-1972.
Sau đó những trang nhật ký dường như bị bỏ quên cho đến khi tác giả ở lại Việt Nam, đi tù “cải tạo” rồi vượt biên. Khi đoàn tụ tại Hoa Kỳ cô em gái giữ được các trang nhật ký đã trao lại cho anh. Mãi đến năm 2002 cuốn sách mới được duyệt lại và do nhà Văn nghệ xuất bản.
Quả thực tôi không rõ năm 2002 tác phẩm đã phát hành bao nhiêu cuốn. Được đáp ứng ra sao. Tuy nhiên hiện nay sách không còn thấy trong các tiệm sách. Cuốn sách tôi mua và đọc gần 10 năm trước hiện đã bị thất lạc.
Cuốn sách đọc lại để giới thiệu tôi mới tìm thấy tại khu Việt ngữ của thư viện chính thành phố San Jose. Với nỗ lực tìm hiểu về trận An Lộc để làm DVD, tôi hết sức vui mừng gặp lại Nhật ký An Lộc.
Những chương sách.
Khi soạn lại để xuất bản tại Hoa kỳ, tác giả đã bổ túc và sắp xếp thành 32 chương sách. Mỗi chương sách viết về những giai đoạn của cuộc chiến nhưng cũng hướng về một chủ đề.
Đọc từng chương sách qua các chủ đề độc giả có thể hiểu được bao quát hoàn cảnh chiến trường. Tôi xin nhắc lại vài chương chính thí dụ bắt đầu bằng Ngày 6 tháng 4-72 là ngày những trái pháo kích đầu tiên rớt xuống An Lộc mở đầu cho cuộc tấn công. Rồi mất Lộc Ninh, Lương khô, Cứu trợ, Kho thuốc, Tản thương, Tù binh, Thả dù, Tấn công đợt nhất. Địa ngục trần gian.Di chuyển, Tái lập phòng mổ, Tấn công đợt II, Người ở lại, May rủi, Cô bé An Bình, Thăm chiến trường, Đi phép, Giã từ, Chiến sĩ xuất sắc và 30 năm nhìn lại.
Khi tác giả viết 30 năm nhìn lại là thời điểm duyệt lại tài liệu và phát hành sách lần đầu tiên năm 2002 tại Hoa Kỳ.
Ngày nay qua Hồi Ký An Lộc, chúng ta cùng nhìn lại thì chuyện Bình Long đã trải qua 40 năm.
Hậu phương ngay tại tiền tuyến.
Câu chuyện của bác sĩ Quý lôi cuốn và hấp dẫn ở chỗ đã mô tả cuộc sống hàng ngày của một bác sĩ giải phẫu làm việc trong điều kiện khó khăn. Thiếu phương tiện, thiếu tiếp liệu, thiếu nhân viên. Trong khi đó thương binh cần giải phẫu quá nhiều. Bệnh nhân bao gồm cả dân cả quân và cả địch.
Những ca mỗ liên tiếp trong lúc pháo kích vẫn dồn dập trên đầu. Trong lúc cấp thời, căn nhà rung chuyển vì bom đạn mưa bụi rơi xuống, bác sĩ theo phản xạ, vội lấy tay che bụng bệnh nhân đang mở toác ra giữa bàn mổ.
Các nhân viên y tế, cả nam lẫn nữ, cả dân sự lẫn quân sự, cả dân y lẫn quân y tiếp tục làm việc vì các y sĩ vẫn làm việc. Nhân viên của bệnh viện cũng chết vì pháo kích, cũng mất tinh thần cũng cố gắng để tiếp tục công việc. Điều quan trọng nhất là nỗ lực chịu đựng trong hoàn cảnh tệ hại nhất.
Một cách hết sức tình cờ, tác giả là bác sĩ giải phẫu duy nhất tại mặt trận nên đã thực hiện tổng cộng 248 trường hợp trong 86 ngày. Hầu hết đã được cứu sống. Một kỷ lục hiếm có.
Xem như cách tác giả trình bày, ông chưa từng có nhiều kinh nghiệm về giải phẫu tại chiến trường trước khi lên An Lộc.
Vài đoạn trích từ Hồi Ký.
Mở trang đầu Nhật Ký An Lộc ta có thể tưởng như đang đi vào cuộc đời tác giả từ thuở ấu thơ. Nhưng phần này chi vỏn vẻn có vài dòng mà thôi. Sau đó nội dung sách cuốn hút ta từ khi lúc sinh viên Nguyễn Văn Quý tuy đã tốt nghiệp bác sĩ và đủ điều kiện nhưng không xin miễn dịch mà xin nhập ngũ Khóa 10 Y Sĩ Trưng Tập. Ông nhận công tác tại bệnh viện tiểu khu Bình Long ở tỉnh lỵ An Lộc ngày 13. 4. 71 và đúng ngày đó một năm sau Việt cộng tấn công Bình Long mà ông cho là với ông đó là một trùng hợp lạ lùng.
Nhật Ký An Lộc được viết với giọng văn rất thành thực, chân tình và nội dung bao chùm nhiều chi tiết khi anh hùng, khi bi thảm, đau thương trong mặt trận An Lộc mà trước nay chưa nghe ai kể.
Trong vòng vây, bác sĩ Quý tận tình cứu chữa các chiến hữu với những điều kiện ngặt nghèo về phương tiện, có lúc ông đã phải dùng dây ny lông cột miệng bao cát để làm chỉ may vết thương sau giải phẫu và đại úy Nghi là người đầu tiên chịu sự thí nghiệm này, rồi tới các trường hợp sau nữa đều an toàn (tr. 288). Những đoạn mô tả sự tận tâm của người y tá Biệt Động Quân với đồng đội thương binh từ đơn vị xa tới (tr.115), điều ki?n làm việc trong bệnh viện khi không đèn, không điện thoại là những cảnh rất xúc động. Hãy nghe ông kể về một trường hợp thương tâm trong hàng trăm tường hợp:
Một người lính mặt mũi đầy cát bụi tới kéo áo tôi lại gần một chiếc cáng. Anh ta có vẻ xúc động lắm, nước mắt quanh tròng.
- Bác sĩ cứu giùm thiếu úy đại đội trưởng của em... Tụi nó còn nằm như rạ ngoài kia.
Tôi quỳ xuống bên băng ca. Một người nằm thiêm thiếp, mặt mũi tái xanh chắc chắn bị kích xúc rất nặng. Tôi thấy hai cẳng chân bị thương nát tới đầu gối. Vết thương đầy bùn đất. Cẳng chân trái chỉ còn là một đống thịt xương vụn nát dính vào đầu gối bằng mấy sợi gân trắng hếu. Nhìn nét mặt người thương binh thấy hơi quen quen. Tôi ngó xuống bảng tên: UY. Tôi ngửng phắt lên nắm vai anh lính:
- Có phải thiếu úy đại đội trưởng 212 không?
- Dạ phải.
Thôi rồi, tôi thấy lạnh buốt trong lòng. Một niềm thương cảm xót xa làm tôi thấy cay ở mắt. Tháng trước gặp Uy lần đầu tiên, ăn nhậu với Uy. Uy nói tôi và Uy có họ với nhau. Uy là em họ tôi ... Trong bữa tiệc tôi không tiện hỏi kỹ. Tôi nghĩ bao giờ về Sài Gòn hỏi lại người nhà cho chắc chắn (tr. 141, 143)
Thế rồi dù tận tình cứu chữa tác giả cũng đành phải cắt một phần ba trên cẳng ngừơi em họ gặp lại ở chiến trường.
Trong hoàn cảnh bề bộn với những ca mổ, vị bác sĩ tuy mang trách nhiệm nặng nề nhưng có lúc lo sợ như ai, một tình cảm của thất tình.
Và hãy nghe tác giả dí dỏm nói tới cái sợ của người nữ tù binh cộng sản về đạn của đồng chí của cô:
Những hôm bị pháo kích tôi đi ngang qua phòng cô ta thấy cô ta mặt mũi xanh rờn vì sợ, chui xuống gầm giường bệnh, một cánh tay vẫn bị khóa chặt vào thành giường, khiến mọi cử động của cô rất khó khăn. Tôi nghĩ bụng thì ra cô cũng sợ pháo của các đồng chí của cô (tr.157).
Trước ngày An Lộc bị bao vây, Ban An Ninh tỉnh giải tới bệnh viện tiểu khu hai tù binh bị thương có một nữ tuổi trạc 20. Tác giả đã mổ cho họ, đã săn sóc họ như người dân không phân biệt bạn, thù. Sau khi mổ họ được đưa ra phòng hậu giải phẫu.
Người nữ tù binh tỏ vẻ hoài nghi những người bắt giữ mình nhưng dần dần rồi hiểu và khi giải trở lại an ninh tỉnh cô đươc gỡ còng và đi lại tự do như mọi người thì cô vui vẻ trở lại.
Trong những trường hợp khác bộ đội Việt cộng bị còng nhưng chắc là các cấp chỉ huy của họ nói là "tự nguyện". Một hôm lợi dụng pháo kích lắng dịu, bác sĩ Quý và bác sĩ Diệm đi lên hướng Lộc Ninh quan sát chiến trường. Sau khi đi qua một dẫy mộ của chiến sĩ Biệt Cách Dù, ông chú ý tới những xác xe tăng địch gần đó.
Tôi chợt thấy một xe tăng tương đối còn mới dù đã qua gần một tháng trời mưa nắng... Tôi nhảy xuống xe, tiến về chiếc xe tăng. Vì chiếc xe bị bom thả trúng, chúi mũi xuống hố bom cũng khá sâu. Tôi thấy pháo tháp hơi bật ra về phía bên trái. Tôi và ông Diệm trèo lên nhìn vào bên trong chiếc xe tăng. Tôi thấy một bộ xương người ngay chỗ của tài xếâ. Chiếc xương sọ gục xuống bên tay lái. Cổ xương chân trái có một sợ dây xích cột vào cần lái xe (tr. 367, 368).
Thử hỏi giá dụ anh chàng lái xe tăng đó vào được An Lộc trong chiến thắng liệu cấp chỉ huy của anh trong cơn lửa đạn đã quăng mất tiêu chùm chìa khóa thì ai mở "cái còng tự nguyện" cho anh để ăn mừng?
Trong tình trạng bị bao vây đường tiếp tế duy nhất là thả dù, có những lần đồ tiếp tế rơi vào vùng địch, đồ tiếp tế quá nặng đè chiến sĩ ta chết bẹp, hoặc đang thiếu lương thực quân sĩ reo mừng ùa ra tìm thực phẩm trong cái dù vừa rớt xuống khi mở ra lại thấy toàn là đạn và lựu đạn (tr.162).
Bên cạnh những nấm mồ chiến sĩ biệt kích đươc đồng đội không ngại hiểm nguy chôn trang trọng bên lề đường thì có những xác khác cả người lớn, trẻ em, quan, lính dồn về nhà xác của bệnh viện. Mới đầu ở nhà quàn, rồi sang tới nhà xe, rồi tới sân sau bệnh viện và ngang hông phòng y tế. Xác để lâu ngày xình thối và lên tới con số 300. Cuối cùng đành phải giải quyết bằng cách cho xe ủi đất đào hai hố lớn, mang nhữõng xác chết lên xe rồi hất xuống những hố đó. Đấy là ở tiểu khu. "Ngoài ngã ba Xa Cam dọc theo vườn cao su, trung đội chung sự tiểu khu còn đào thêm một hố chôn tập thể ... nghe nói hố đó chứa chừng gần một ngàn xác" (tr. 209).
Thấy những thương vong của quân dân ta như vậy ai cũng phải đau lòng mặc dù công trường 9 của địch bao vây An Lộc đã bị B. 52, phi pháo và viện binh ta tiêu diệt chỉ còn hơn một tiểu đoàn (tr. 313).
oOo
Y sĩ tiền tuyến.
Bác sĩ Nguyễn Văn Quý tốt nghiệp đại học y khoa Sài Gòn năm 1967. Vì là con một nên có điều kiện hoãn dịch, nhưng ông đã tình nguyện nhập ngũ. Sau khi học căn bản quân sự, bác sĩ Quý về làm đại đội trưởng đại đội quân y của trung đoàn xung kích 43, sư đoàn 18 bộ binh.
Tại đơn vị này trung úy Quý có cơ hội tham dự các cuộc hành quân tại miền Đông Nam Phần trong vai trò y sĩ tiền tuyến. Sau ông về Saigon học giải phẫu một năm và xin đổi về làm y sĩ giải phẫu tại An Lộc sau khi tốt nghiệp.
Thị xã An Lộc thuộc tỉnh Bình Long đầu năm 1972 vẫn còn là một nơi bình yên và gần Sài Gòn.
Khi từ giã sư đoàn 18, bác sĩ Quý đã từ giã cả vị trung đoàn trưởng là trung tá Trần Văn Nhật. Khi về Bình Long ông lại có dịp gặp lại tiểu khu trưởng là đại tá Trần Văn Nhật. Ngày nay ông và chuẩn tướng Nhật cùng cư ngụ tại Nam Cali. Khi về nhận việc tại Bình Long, bác sĩ Quý có cấp bậc đại úy thực thụ. Từ giã Bình Long sau 86 ngày trong địa ngục trần gian, ông trở thành chiến sĩ xuất sắc của ngành quân y với cấp bậc thiếu tá.
Trong suốt 86 ngày An Lộc, bom đạn đã tránh ông nhiều lần kể cả một lần pháo kích ban đêm ngay tại giường ngủ đúng lúc ông đi ngủ lang chỗ khác. Còn đạn pháo kích rơi chung quanh là chuyện rất thường.
Bên cạnh những thương binh và những xác chết, không phải là vài chục vài trăm mà là hàng ngàn thương binh và hàng chục ngàn tử sĩ cùng dân chúng, bác sĩ Quý không giải thích được ý nghĩa của chiến tranh và đời sống. Sau cùng ông chỉ còn tin vào định mệnh và phần số của con người.
Viết về nỗ lực làm tròn nhiệm vụ, trong niềm hãnh diện kín đáo, người y sĩ giải phẫu của An Lộc luôn luôn cho rằng chỉ cố làm bổn phận mà ai gặp hoàn cảnh đó cũng phải thi hành.
Người y sĩ trẻ tuổi đã lựa chọn cho mình con đường nghĩa vụ của thanh niên thời chiến. Cũng như mọi người, ông muốn về phục vụ đơn vị gần nhà trong thời gian tương đối ổn định, nhưng định mệnh đã đưa ông vào An Lộc trong thời gian thị xã nhỏ bé này biến thành địa ngục.
Giây phút vinh quang.
Trong suốt 86 ngày chiến cuộc An Lộc, không phải toàn là những giây phút đen tối. Bên cạnh súng nổ đạn bay cũng có những hạnh phúc nhỏ bé khi bữa ăn được dọn ra, những lần được tắm rửa, những ca mổ thành công và sau cùng là những tấm lòng. Tình nghĩa giữa cấp trên và bác sĩ. Giữa các chiến binh bằng hữu, đại tá Nhật, thiếu tá Diệm và các y sĩ đồng nghiệp. Các cộng sự viên quân y và dân y. Các bệnh nhân gồm dân, quân và cả địch. Thương binh cộng sản cũng được bên an ninh đem đến cho bác sĩ giải phẫu. Chữa trị xong thì khóa vào giường sắt. Cả cô giao liên và anh bộ đội. Kẻ thù sống hòa nhập tự nhiên vào thế giới của Việt Nam Cộng Hòa tại khu bệnh viện.
Rồi nỗ lực của bác sĩ Quý được biết đến để thế giới tán thưởng ngay tại chiến trường. Giây phút vinh quang là ông được phóng viên báo Time vào hỏi chuyện ngay tại lúc An Lộc còn trong khói lửa. Rồi phái đoàn quân y Mỹ liều mình vào thăm để chứng kiến ca mổ nhẹ nhàng và thành công của y sĩ tiền tuyến Việt Nam ngay tại mặt trận. Vị y sĩ Hoa Kỳ đã xin đứng mổ phụ với bác sĩ Quý trong niềm hào hứng và khâm phục.
Bên cạnh những phút vinh quang có những niềm đau khi bác sĩ bất lực với những ca quá nặng. Đau đớn hơn cả là khi ông phải cắt chân cắt tay các bệnh nhân, các chiến hữu, các anh hùng của quân đội và cả những tay chân của các em bé.
Những chuyện bên lề.
Trong gần 500 trang sách hồi ký không hề thiếu những chuyện bên lề. Hình ảnh những cô y tá cả dân lẫn quân y, các nhân viên bệnh viện, trải qua bao nhiêu vất vả, mất ăn mất ngủ, dưới bom đạn, vẫn tận tụy làm việc và giúp ông thầy giải phẫu ngay dưới ánh sáng của các ngọn đèn pin.
Những đối thoại trao đổi trong hoàn cảnh nghiệt ngã của phòng giải phẫu cấp cứu và khu bệnh viện. Việc nhận tiếp tế thả dù cũng là một chuyện hy hữu với con số bẩy tám người đã chết vì các kiện hàng từ trên trời rơi xuống.
Tình chiến hữu thể hiện qua những người lính đưa ông thầy vào cho bác sĩ cứu chữa. Khóc lóc xin bác sĩ cứu cho đại úy của anh. Nhưng khi nằm dưỡng thương, ban đêm không có đèn, Việt cộng pháo kích, mọi người chen nhau chạy xuống hầm đã đạp nhầm lên ông đại úy thương binh, ông thầy của anh lính cần vụ nằm chết ngay bên cạnh.
Lại thêm một chuyện khác nữa, cũng như mọi người bác sĩ Qúy nghe đồn bộ đội cộng sản bị khóa chân vào chiến xa hay vũ khí nặng. Khi chiến trường tạm ngưng tiếng súng, ông tò mò đến từng chiến xa để quan sát. Leo lên được một chiến xa địch và ông thấy tận mắt xác bộ đội chỉ còn xương với giây xích khóa vào chân dưới tay lái.
Trong lúc bị đạn, xe tăng cháy, các bộ đội trong xe đã chạy khỏi chiến xa, chỉ còn lại anh lái nằm chết dần cùng với ngọn lửa bùng cháy. Người chiến binh lái xe tăng trải qua ngàn dặm dọc đường mòn Hồ chí Minh suốt 3 tháng, đưa chiến xa từ Vân Nam qua Hà Nội, qua Thanh Nghệ Tĩnh, Hạ Lào, Cam Bốt để vào nằm chết cùng xe tại An Lộc. Tuổi thanh xuân của anh không hề có lựa chọn.
Và cũng cay đắng không kém, anh bộ đội tù binh được an ninh đưa đến cho bác sĩ Quý giải phẫu rồi sau đó bị khóa vào giường sắt trong lúc nằm điều trị. Pháo kích của Việt cộng rơi vào khu bệnh viện, các thương binh của ta bị chết. Cùng một lượt anh bộ đội bị khóa vào giường cũng chết theo. Không ai biết anh đã chết ngay tại chỗ hay đã còn hấp hồi với bàn tay bị khóa bên giường của kẻ thù đã từng cứu cho anh sống.
Chuyện tản thương cũng hết sức phiền phức bắt đầu bằng quyết định ai đi ai ở. Những người được chuẩn bị đưa đi gần như phải trốn tránh, giữ bí mật nhưng rồi chở ra bãi đáp chờ cả ngày dài giữa cơn nắng hè và khói lửa pháo kích rồi lại trở về. Những tin tức về phi cơ không xuống được hay bị bắn rớt đã xẩy ra hàng ngày.
Dường như điều may mắn không được kể ra là bác sĩ Quý vẫn còn trong tình trạng độc thân, chỉ có mẹ già và em gái nên những ngày đen tối ở An Lộc tương đối không bị ảnh hưởng gia đình.
Sau cùng, giá trị đáng kể của tác phẩm là sự chân thực đã được viết ra. Tuyệt đối không có cường điệu, tuyên truyền hay hận thù . Có thể sách này viết và xuất bản ngay thời gian cuối 1972 dù đáp ứng được nhu cầu thời sự nhưng chưa chắc đã được kiểm duyệt giữ cho toàn vẹn.
Sách phát hành năm 2002 nên tác giả đã có toàn quyền ghi nhận những cảm nghĩ thành thực hơn cho những hình ảnh đã trải qua năm 1972.
Mong rằng câu chuyện của một bác sĩ tiền tuyến tai An Lộc sẽ là phần quan trọng trong DVD Bình Long Anh Dũng để lại cho thế hệ tương lai.
Tuy nhiên, riêng tác phẩm Hồi ký An Lộc nếu dịch ra Anh ngữ cũng dễ dàng được độc giả chấp nhận.
Đã có khá nhiều tác phẩm Anh ngữ do các tác giả và chiến binh Hoa Kỳ viết về chiến tranh Việt Nam, nhưng chưa bác sĩ Hoa kỳ nào trải qua các kinh nghiệm như bác sĩ Quý để có thể kể lại.
Hồi ký An Lộc rất cần được ra đời qua ấn bản Anh ngữ, dù là đã muộn gần nửa thế kỷ.
Rất mong như vậy.
No comments:
Post a Comment